Verdwaasd lopen we over de vlonders van Alvor. Een prachtig kleurenpalet versiert de lucht en een witte wolk trekt over Monchique als een donsachtige deken. “Heel symbolisch, ” brengt Eus uit terwijl hij een traan wegpinkt. Deze morgen werden we opgeschrikt door het verdrietige bericht dat een Portugese vriend in de bloei van zijn leven door een hartaanval is overleden. Onze gedachten gaan uit naar zijn dochter, vrouw en familie die nu de feestdagen in rouw tegemoet gaan.
Als we voor het eerst naar een Portugese begrafenis gaan, wacht ons een teleurstelling. Tijdens de plechtige mis wordt de liturgie opgedreund. Een luttel keer wordt de naam van de overledene genoemd. Het had iedere willekeurige naam kunnen zijn. Geen enkele persoonlijke noot. Niemand die naar voren treedt om een beeld te schetsen van de grootsheid van deze geliefde man. Wat een opluchting dat toevalligerwijze Nederlandse vrienden naast ons komen staan in de kerk, zodat we daarna onder het genot van een drankje het gebeuren kunnen delen.
Misvattingen over rouw
Rouw is rauw, hoe je het wendt of keert. Erover praten, je verdriet delen helpt enorm voor de verwerking. Toch heeft ieder zijn/ haar manier om te rouwen. Mensen in de rouw vertrouwden mij toe zich alleen en onbegrepen te voelen door hun omgeving. Al snel kwam ik de volgende misvattingen op het spoor die kunnen leiden tot onbegrip, waardoor het al droevige proces nog zwaarder wordt.
Na een paar maanden moet je er wel overheen zijn
Uit onderzoek van de Duke University in de Verenigde Staten blijkt dat de meeste mensen pas drie maanden na het overlijden van een dierbare de diepste dip hebben. Daarna gaat het langzaam beter. Uit ander Amerikaans onderzoek blijkt dat er rond de vijfhonderd dagen na het overlijden een soort keerpunt ontstaat: waarbij mensen zich gemiddeld genomen een stuk beter voelen als daarvoor. Hoewel de tijd de wond vaak heelt, laten veel verliezen zich nooit helemaal verwerken. Een soortgelijk voorval en de wond wordt als het ware weer open gereten. Wat ik ervaar is dat verlies in golven en gelaagd verwerkt wordt. Net als je voelt, ik ben er overheen kun je uitgenodigd worden om toch weer dieper los te laten. Dit vereist moed, maar geeft ook innerlijke rust.
Praten tegen overledenen is abnormaal
De beroemde zanger Barry Gibb met de song Staying Alive heeft op tragische wijze zijn drie broers verloren. Toch verklaart hij nog regelmatig met ze te praten en ze zelfs te zien. “Als ik op het podium sta voel ik ze nog steeds om me heen. Ik weet niet hoe het werkt maar ik sta er nooit zonder hen. Ze gaan nooit weg”, aldus de artiest. Zo nu en dan, praat ik in stilte met een dierbare die zich aan de andere kant van het spectrum bevindt. Waarheid of fantasie? Het maakt niet uit, ik voel ze dichtbij en weet mij gesteund. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat nabestaanden die tegen hun overledenen praten, zich beter voelen dan degenen die dat niet doen. Het biedt troost.
Rouw verwerking bij plots verlies of ziekbed is hetzelfde
Is een dierbare omgekomen als gevolg van een misdaad of ongeluk, dan kunnen nabestaanden kampen met een posttraumatisch stresssyndroom, vooral als ze zelf aanwezig waren bij het ongeluk. Door een ziekbed, kan men in eigen tempo afscheid nemen, nog de essentiële dingen met elkaar uitwisselen en losse eindjes oplossen. Vaak geeft een wat langere aanloop naar het defintieve afscheid meer intimiteit en biedt zingeving aan het verlies.
Rouw verloopt volgens een patroon
Ook al zijn er vijf verschillende rouwfases omschreven door psychiater Elisabeth Kübler-Ross zoals; ontkenning, boosheid, in gevecht gaan, depressie en aanvaarding, verwerkt een ieder verlies op zijn/haar manier. De één weent de longen uit het lijf, de ander gaat druk aan het werk en weer een ander trekt zich geheel terug. Soms kan rouw verwerking tussen partners zo verschillen dat het een reden is om uit elkaar te gaan.
Een verlies is alleen maar lijden
Juist door het verlies van een dierbare kun je voelen wat belangrijk in jouw leven is. Je wordt wakker geschud. Als je nog wacht op het verwezenlijken van dromen ga je nu aan de slag. Ook door het ervaren van rouw voel jij je meer mens onder de mensen. Door diepe rouw toe te laten kun je volle vreugde voelen. Verlies wordt minder zwaar als je er ook een oogst in kunt ervaren. Zoals mijn ervaring bij het sterfbed van Juan. Anders als bij het verlies van mijn moeder was mij nu tijd gegund om afscheid te nemen. Dat ik mijn moeder vroegtijdig verloren heb, heeft mij o.a. zelfstandig gemaakt.
Wat ik over wil brengen met deze blog is dat rouwen bij verlies een plaats nodig heeft in ons leven. Dat er ook een winst uit te halen is. Zoals meer verbinding, volop leven en liefde. Niets is nog vanzelfsprekend.
Hoe ga jij met rouw om? Hoe verwerk jij het overlijden van een dierbare? Welke winst kun jij voelen uit een verlies?